Dieta bezglutenowa szczyt swojej popularności osiągnęła kilka lat temu. Mimo że aktualnie nie budzi aż takiego zainteresowania, to wbiła się w pamięć wielu osób. W rozmowach czy to z pacjentami, czy znajomymi wciąż słyszę, że produkty określane mianem bezglutenowych są uważane za zdrowsze. Zupełnie nie słusznie, ponieważ nie są one w żaden sposób lepsze dla naszego zdrowia od produktów z glutenem. Chyba że cierpisz na chorobę glutenozależną. Wtedy dieta bezglutenowa jest zasadna i o takich przypadkach jest dzisiejszy artykuł.
Spis treści
- 1 Czym jest gluten?
- 2 Dlaczego mimo popularności diety bezglutenowej, gluten wciąż jest obecny w niemal każdym produkcie spożywczym?
- 3 Dieta bezglutenowa jako sposób leczenia celiakii
- 4 Choroba Duhringa czyli gdy gluten szkodzi skórze
- 5 Dieta bezglutenowa a alergia na białka pszenicy
- 6 Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten
- 7 Dieta bezglutenowa „na próbę” – czyli dlaczego nie powinniśmy się diagnozować na własną rękę.
- 8 Dieta bezglutenowa a choroba Hashimoto
- 9 Czy dieta bezglutenowa pomaga w schudnięciu?
- 10 Słowo na koniec
Czym jest gluten?
Zacznijmy od podstaw. Czym jest ten owiany grozą gluten? Gluten to naturalny składnik wielu roślin zbożowych, a dokładniej jest to białko. Gluten głównie kojarzy nam się z mąką pszenną. Jest to słuszne skojarzenie, ponieważ pszenica i jej liczne odmiany to najbardziej znane źródła glutenu, ale niejedyne. Można go znaleźć również w innych zbożach. Biorąc pod uwagę wszystkie odmiany pszenicy i inne zboża, gluten znajdziemy w:
- Orkiszu
- Jęczmieniu
- Życie
- Pszenżycie
- Pszenicy durum
- Płaskurce
- Samopszy
Dlaczego mimo popularności diety bezglutenowej, gluten wciąż jest obecny w niemal każdym produkcie spożywczym?
Gluten pod względem kulinarnym to bardzo przydatny składnik zbóż. Wyjaśnię to najprościej, jak się da. Gdy dodamy do mąki wody to podczas wyrabiania ciasta, nabierze ono kleistej i ciągnącej konsystencji. Pod wpływem wody, białka glutenu tworzą sieć. Nie widzimy jej co prawda gołym okiem, ale skutki jej obecności jak najbardziej tak. Sieć ta bowiem pozwala utrzymać pęcherzyki gazu, które powstają podczas wyrastania ciasta. Dzięki niej możemy cieszyć się pulchnym bochenkiem chleba czy kawałkiem ciasta.
Przygotowanie ciasta z mąk bezglutenowych jest nieco trudniejsze. Często wymaga dodania dodatków, które zastąpią właściwości glutenu. Stąd pieczywo bezglutenowe zawiera wiele substancji dodatkowych.
Dieta bezglutenowa jako sposób leczenia celiakii
Zanim dieta bezglutenowa zyskała w mediach miano diety cud, to była kojarzona głównie jako dieta lecznicza. Niemal każdy z nas zna kogoś z alergią pokarmową lub nietolerancją. Alergie i nietolerancje objawiają się negatywną reakcją organizmu na pokarmy, które większości populacji nie szkodzą. Gluten to jeden ze składników pokarmowych, które mogą powodować taką reakcję.
Najpopularniejszą chorobą związaną z nietolerancją glutenu jest celiakia. Spożywanie glutenu przez osoby chore na celiakię powoduje zanik kosmków jelitowych. Kosmki jelitowe odpowiedzialne są za przyswajanie substancji odżywczych, więc jeśli dojdzie do ich uszkodzenia, to w konsekwencji będzie prowadziło to do niedożywienia i niedoboru składników odżywczych.
Jednak za nim dojdzie do głębokich niedoborów pokarmowych, osoby z celiakią mogą doświadczać szeregu objawów. Należą do nich:
- Bóle brzucha
- Przewlekłe biegunki
- Wymioty
- Zgaga
- Afty jamy ustnej
- Utrata masy ciała
Należy pamiętać, że celiakia może występować również bezobjawowo, a jedynym znakiem, że mamy z nią do czynienia jest zanik kosmków jelitowych i obecność swoistych przeciwciał, o czym będzie nieco później.
Wprowadzenie diety bezglutenowej jest zazwyczaj jedynym sposobem leczenia tej choroby. Jeśli stosowana jest ściśle przez chorego, to przyczynia się do ustąpienia objawów, a tym samym zmniejsza ryzyko wystąpienia ewentualnych powikłań.
Choroba Duhringa czyli gdy gluten szkodzi skórze
Choroba Duhringa często nazywana jest skórną odmianą celiakii. Charakterystyczne dla tego schorzenia są:
- Grudki
- Wykwity
- Rumienie
- Pęcherze
- Bąble
- Silny świąd
Zastosowanie diety bezglutenowej pozwala na ustąpienie zmian. Zarówno w przypadku celiakii, jak i choroby Duhringa, dieta powinna być ścisła i tutaj niestety nie możemy sobie pozwolić na żadne odstępstwa. Dieta bezglutenowa w obu przypadkach powinna być stosowana przez całe życie, nawet jeśli objawy choroby ustąpią.
Dieta bezglutenowa a alergia na białka pszenicy
Celiakia często mylona jest z alergią na białka pszenicy. Są to jednak dwie odrębne przypadłości. Główną różnicą w obu tych schorzeniach jest sposób diagnozowania. Co więcej, w przypadku alergii na białka pszenicy nie dochodzi do zaniku kosmków jelitowych.
Nie jest to jednak jedyna różnica. Obie choroby diagnozowane są na podstawie badań serologicznych, czyli badań mających na celu wykrycie przeciwciał. Brzmi to nieco skomplikowanie dla osoby niesiedzącej w tej dziedzinie, ale wiedza na temat tego, jak dokładnie wyglądają te badania, nie jest ci potrzebna. Jedyne co musisz wiedzieć, aby poznać różnicę pomiędzy diagnozą celiakii, a alergii na białka pszenicy to rodzaj przeciwciał, których obecność sprawdzamy. W przypadku celiakii są to przeciwciała IgA oraz IgG, a w przypadku alergii przeciwciała IgE. Oprócz sprawdzenia rodzaju przeciwciał w diagnozie celiakii należy wykonać również badanie genetyczne HLA-DQ2/DQ8.
Wydawać by się mogło, że skoro gluten jest białkiem pszenicy to dieta przy alergii na gluten jest łatwa w zastosowaniu. Teoretycznie wystarczy wyeliminować produkty z pszenicy, a pozostałe produkty zbożowe można jak najbardziej spożywać. Niestety nie jest to takie łatwe w praktyce. Pszenica jest obecna niemal wszędzie i jej śladowe ilości mogą pojawić się nawet w produkcie, w którym teoretycznie nie powinno jej być. Dlatego przy silnej alergii należy bardzo dokładnie sprawdzać każdy produkt lub zdecydować się na dietę bezglutenową. Kupując produkty bezglutenowe, mamy pewność, że nie będą one zanieczyszczone pszenicą.
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten to dość świeży temat bowiem pojęcie to pojawiło się dopiero w 2012 roku. Wielu naukowców nawet neguje jej istnienie. Myślę jednak, że warto o niej wspomnieć kilka słów.
Objawów tej przypadłości jest wiele należą do nich m.in. bóle brzucha, biegunki, wzdęcia, przewlekłe zmęczenie czy bóle głowy.
Jeśli chodzi o diagnozę tego schorzenia to niestety jak dotąd nie udało się ustalić żadnego standardu tak jak w przypadku celiakii czy alergii na białka pszenicy. W celu ustalenia diagnozy należy wykluczyć istnienie innych chorób glutenozależnych. Jeśli to zrobimy możemy podejrzewać nieceliakalną nadwrażliwość na gluten. Dalszym krokiem jest zastosowanie diety bezglutenowej i sprawdzenie czy objawy minęły. Jednak nigdy nie podejmujemy takich decyzji bez konsultacji z lekarzem, szczególnie wtedy gdy nie przeszliśmy jeszcze badań ukierunkowanych na rozpoznanie celiakii i innych chorób glutenozależnych.
Dieta bezglutenowa „na próbę” – czyli dlaczego nie powinniśmy się diagnozować na własną rękę.
Lubimy na sobie eksperymentować i sprawdzać samemu jak reagujemy na dany pokarm. Czasami takie drążenie tematu faktycznie może zasugerować nam rozwiązanie naszego problemu zdrowotnego. Jednak w przypadku podejrzeń chorób glutenozależnyh jest to bardzo zły pomysł. Wyeliminowanie glutenu, jeśli mamy celiakię lub inną chorobę zależną od glutenu uspokaja nasz organizm. Przez co podczas badań wyniki mogą wyjść fałszywe. Bez kontaktu z glutenem markery serologiczne mogą sugerować, ze nie chorujemy na nic, a w rzeczywistości może być dokładnie na odwrót.
Dieta bezglutenowa a choroba Hashimoto
Dieta bezglutenowa często polecana jest osobom z Hashimoto. Celiakia podobnie jak choroba Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną. Obie choroby mogą ze sobą współistnieć. Podkreślam słowo klucz – mogą. Dlatego przed eliminacją glutenu należy sprawdzić, czy faktycznie mamy do czynienia z celiakią. Jeśli tak, to wtedy zasadne jest wykluczenie glutenu. Jednak nie z powodu choroby Hashimoto, a właśnie celiakii.
Czy dieta bezglutenowa pomaga w schudnięciu?
Ostatnio znajoma opowiedziała mi o swojej kuzynce, która po zastosowaniu diety bezglutenowej rewelacyjnie schudła. Nie neguje tego faktu i jestem w stanie w to uwierzyć. Naprawdę! Osoby siedzące w dietetyce teraz pewnie się chwytają za głowę, ale już wyjaśniam.
W przypadku tej kuzynki to nie odstawienie samego glutenu spowodowało schudnięcie, ale zrezygnowanie z produktów go zawierających. A gdzie znajdziemy gluten? W ciasteczkach, babeczkach, serniczkach… Odpadają również fast foody oraz wiele innych produktów, w których nie pomyślałbyś, że jest gluten. Jeśli kuzynka dotychczas nie odmawiała sobie ciacha do popołudniowej kawy i drożdżówki na śniadanie, to zastosowanie ścisłej i eliminacyjnej diety zdało egzamin. Jednak tutaj jest to spowodowane odstawieniem kalorycznych produktów, a nie glutenu.
Słowo na koniec
Choć popularność diety bezglutenowej minęła, to wciąż w świadomości wielu osób wydaje się ona lekiem na całe zło. Jednak tak nie jest. Stosowanie diety bezglutenowej jest zasadne tylko w przypadku stwierdzenia chorób glutenozależnych. Jeśli podejrzewamy u siebie taką chorobę, to pamiętajmy, aby nie eliminować przed badaniami glutenu na własną rękę. Może to zafałszować ich wyniki, co utrudni dalszą diagnostykę.
Jestem dietetykiem klinicznym oraz pasjonatką gotowania – od lat udzielam się w blogosferze kulinarnej. Staram się łączyć wiedzę dietetyczną z wiedzą kulinarną czego owocem są pomysły znajdujące się na blogu. Uwielbiam czarną kawę i to w jej towarzystwie najczęściej tworzone są posty 🙂